منتخبی از فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری قسمت 249

چرکمرد شدن-آن قدر چرک که با شستن هم چرک نرود

اشرفِ خر(حریصی که زیان کند، نه خود خورد و نه به دیگران خوراند)

زهرآب-ادرار-شاش-پیشاب

حاج بادام-گونه ای شیرینی از آرد و بادام و شکر

زحمت کش-کارگر-پیشه ور

 

خر کسی از کرگی دم نداشتن-از حق خود گذشتن-از حرف خود برگشتن

خفت افتادن-تنگ شدن-در تنگنا افتادن

خِرخِره-حلق-حلقوم

اُق زدن-بالا آوردن

 

خایه دستمال کردن-چاپلوسی کردن-منت کشیدن

زود رنج-نازک دل-حساس

خشکه نان-نانی که بیش از اندازه در تنور مانده و خشک شده است

چته ؟-تو را چه می شود ؟

آبِ سیاه(نیمه کوری)

اهل هیچ فرقه‌ای نبودن(به کارها و چیزهایی که ناباب شمرده می‌شوند معتاد نبودن)

دست به ریش کشیدن-با التماس خواهش کردن

این پا آن پا کردن-دودل بودن-وقت تلف کردن

بد کاره-زن ولگرد و عصمت فروش

دو هوا شدن-بیمار شدن به دلیل تغییر هوا

 

پایین نرفتن چیزی از گلو-از غصه غذایی نخوردن-مال حرام نخوردن

تشریک مساعی-با کسی همکاری کردن

از چنگ دزد در آمدن و به دام رمال افتادن-از باران به ناودان پناه آوردن

پس گردنی-زدن با کف دست به پشت گردن کسی

خرج تراشی-هزینه درست کردن

از شیر مادر حلال‌تر(چیزی که در تعلق آن به کسی تردیدی نیست)

حواله ی روی یخ-نگا. حواله ی سر خرمن

اره دادن و تیشه گرفتن(جنگ و دعوا داشتن)

 

حَب جیم را خوردن-گریختن-فرار را بر قرار ترجیح دادن-جیم شدن

دانش جو-دانش پژوه-آن که در دانشگاه درس می خواند

پشه کوره-پشه ی ریز

در و تخته را مهر کردن-سکوت کردن-دست کشیدن

از خر افتادن-نابود شدن-مردن

باد گرفتن-مغرور شدن

از خود بودن-خودی بودن-محرم بودن

ابرو پاچه‌بزی-دارای ابروی پهن و پرمو-ابرو قجری

بز بیاری-بد شانسی-بد بیاری

دزد بازار-پر هرج و مرج-جایی که در آن دزدی زیاد می شود-جای بی قانون
خرج برداشتن-پول لازم داشتن

پِهِن بار کسی کردن-آبرو و ارزش و اعتبار نداشتن

چک و چیل-لب و لوچه

خدا-بسیار زیاد-فراوان

دُهُل دریده-بی شرم-ناپارسا

چم گرفتن-رونق گرفتن-سر و سامان گرفتن

 

خدا گرفته-بدبخت شده-به عذاب خدا گرفتار شده

خوش تراش-خوش اندام-خوش قد و بالا

رکابی-دارای رکاب-پیاده ای که به دنبال سواری بدود

چل و یک منبر روشن کردن-چهل و یک شمع نذری در چهل و یک مجلس روضه خوانی

دلسوزه-سوختن دل از حسد و مانند آن

از آب روغن گرفتن-از هر اتفاقی بهره برداشتن

آب شدن قند توی دل-لذت بسیار بردن

زر زدن-دری وری گفتن-گریه کردن

 

 

افتادگی(پریشانی، احتیاج)

دندان-گاز

اشک تمساح-گریه ی دروغین

به هوای کسی-به آرزوی کسی-به سودای کسی

آب و تاب(تکلف، لفت و لعاب، تفصیل)

چیز فهم-عاقل و فهمیده

به هدر دادن-تلف کردن-تباه کردن-از دست دادن

 

زیر پای خود را سست دیدن-موقعیت خود را نااستوار دیدن-شغل و سمت خود را در خطر دیدن
از بای بسم الله تا تای تَمَت-از اول تا آخر-از سیر تا پیاز
از مخ معاف بودن(دیوانه بودن)

دهن دره-خمیازه

آب شدن و به زمین فرو رفتن(دود شدن و به آسمان رفتن)

پدر کسی در آمدن-بسیار اذیت شدن-دخل کسی آمدن

خیس گذاشتن-در آب ریختن آرد برای تهیه ی خمیر
از چنگ دزد در آمدن و به دام رمال افتادن-از باران به ناودان پناه آوردن

چشم و گوش بسته-بی تجربه و بی اطلاع

دک شدن-جیم شدن-ناپدید شدن

خشتک کسی را سر او کشیدن-نگا. خشتک کسی را پاره کردن

خال گوشتی-نقطه ی برجسته ای از گوشت بر پوست بدن
حرف گوش کن-حرف شنو

خاک پای کسی بودن-ذلیل کسی بودن-مرید کسی بودن

چم و خم-آداب و رسوم-فن-ناز و عشوه

 

آنکادر کردن(اصطلاحی در ارتش برای جمع‌کردن رختخواب)

زیختن آب پاک روی دست کسی-یکسره نومید کردن کسی

حضرت فیل-شخصی موهوم با تیروی بسیار زیاد

چرخ دستی-چرخ خیاطی که با دست به حرکت می افتد

آخش درآمدن(از درد نالیدن)

باد هوا-وعده ی دروغ-چیز پوچ و بی اعتبار

دیزی دِهناری-آدم بی ظرفیت و کم طاقت

ترور کردن-کشتن به دلیل سیاسی

تریت- تلیت

 

الف(قاچ خربزه و از این قبیل، بچه‌ی کوچک، سیخ، راست)

حکم حکم نادر و مرگ مفاجا-حکم صد در صد لازم الاجرا

 

بد حرف-کسی که پیوسته حرف های زشت می زند

زار بودن کار کسی-پیچیده و دشوار بودن کار کسی

ریش دادن و ریش گرفتن-ضمانت کردن-متعهد شدن

خبرنگار-آن که برای روزنامه-مجله-یا رادیو و تلویزیون کسب خبر می کند

اشکنک سرشکنک داشتن-با خطر همراه بودن

بد گل-زشت-بد ترکیب
چول-بیابان

بر و بیا-رفت و آمد- دم و دستگاه
روکار-روی بنا-نمای عمارت-آن چه که در بیرون چیزی کار شده است

خون دماغ شدن-خون از بینی جاری شدن

آکَل-آقای کربلایی

پوشالی-بی ارزش- بی مصرف

روده دراز-پر حرف-وراج

 
 

آرواره‌ی کسی لق بودن(سرنگهدار نبودن، پرچانه بودن)

تب کردن خر-پوشیدن لباس ضخیم در هوای گرم

حاضر کردن-از بر کردن-روان کردن

دیوان کردن-انتقام گرفتن-قصاص گرفتن
دم ِ بخت-دختری که به سن ازدواج رسیده است

بر و بیا داشتن-رفت و آمد بسیار داشتن-دم و دستگاه داشتن

 
پوست خربزه زیر پای کسی انداختن-کسی را به دردسر انداختن

حلال زادگی-حلال زاده بودن-درست کردار بودن

چار دستی-قمار چهار نفری

دنبال کسی گذاشتن-در پی کسی دویدن-کسی را تعقیب کردن
دارایی-ثروت-وزارت خانه ای که امور مالی کشور در آن رسیدگی و برنامه ریزی می شود

 

خرده بُرده-مشکل-اختلاف
جنس-کالا-کالای قاچاق-مواد مخدر مانند هرویین-تریاک و مانند آن ها

خودمانی-صمیمی-یکدل

دست به آب رسانیدن-به دستشویی رفتن-به توالت رفتن

روی زمین سفت نشاشیدن-به مقاومتی بر نخوردن
چاتمه-چند تفنگ که یه صورت ضربدر به هم تکیه داده اند

خدا و خرما را با هم خواستن-از دو محل سود بردن-دو سره بار کردن

از سفیدی ماست تا سیاهی زغال(همه و همه چیز)

زار زار-گریه ی شدید

آب نکشیده(زشت، بد، نامفهوم)

پا جوش-شاخ های فرعی متصل به ریشه ی درخت

برق از کسی پریدن-سخت ترسیدن-جا خوردن

خواب به سر شدن-نگا. خواب به خواب شدن

رو به قبله بودن-در خال مرگ بودن

چشتان بالا-بالا و پایین کردن بچه و قربان صدقه ی او رفتن

آن سرش ناپیدا بودن(برای نشان دادن حد کمال و مبالغه به‌کار می‌رود)

تک پران-زن نانجیب

خدا نگهدار-خدا حافظ

چپ افتادن با کسی-مخالف شدن با کسی-پیله کردن به کسی

دست مریزاد-آفرین !-دستت درد نکند !
زیر پِل کسی را زدن-کسی را راندن و دور کردن

خیس کردن برنج-در آب ریختن برنج

از خیر چیزی گذشتن-از چیزی صرفنظر کردن

پیش انداختن-جلو انداختن-مقدم داشتن

چش شده ؟-او را چه شده است ؟

الم‌شنگه(هیاهو، آشوب، جنجال، داد و قال)

از این دنده به آن دنده غلتیدن(از درد یا فکر و خیال نخوابیدن)
خوار و خفیف-ذلیل-بدبخت

این و آن را دیدن-برای انجام کاری از همه کمک گرفتن

خندق بلا-شکم

از بن دندان-از ته دل-با میل و رغبت

چادر درانی-جلوگیری از رفتن زن مهمان

آش همان آش و کاسه همان کاسه-چیزی تغییر نکرده
خدا برکت-خدا بیش ترش کند

آسیاب‌گردان-کسی که به‌خوبی از عهده‌ی کارها بر می‌آید

خرناس کردن-خرخر کردن در خواب

زیر چیزی زاییدن-از سنگینی کاری از پا درآمدن و کار را به پایان نرساندن

آفتاب روی پشت بام جمع کردن(کاملا تنگدست بودن)

رو راست-پوست کنده-آشکارا-صریح-بدون ابهام

چاخان گفتن-دروغ و گرافه گفتن
خواب آور-مخدر-بی هوش کننده

انداختنی(جنس نامرغوب)

روغن زرد-روغن حیوانی

دست و بال کسی تنگ بودن-تنگدست بودن-فقیر بودن

زیست شناسی-دانش شناخت حیات و موجودات زنده

پوست کلفت-سخت جان-مقاوم

خایه ی چپ کسی بودن-به تمسخر: نزد کسی اعتبار و احترام داشتن

از شیر مادر حلال‌تر(چیزی که در تعلق آن به کسی تردیدی نیست)

از دماغ کسی در آمدن-شادی و نشاطی را با اندوه و رنج تاوان دادن

آینه‌ی هفت‌جوش-خورشید

چشم دوختن-زل زدن-با دقت چیزی را نگاه کردن

دست راستی-از جناح راست-موافق حکومت

پیاله فروشی-میخانه
دان پاشیدن-دانه ریختن-به قصد گرفتار کردن کسی به او امتیازات دادن

تر دماغ-سرحال-شنگول

از خدا بی‌خبر-ظالم-نابه‌کار

آب مروارید-تار شدن عدسی چشم
دلچسب-دلپذیر-مقبول
بغل پر کن-دختر یا زن چاق

 

پر رویی-بی شرمی-وقاحت-دریدگی

چش-چشم

دو به هم اندازی-فتنه انگیزی-سخن چینی
دلادل-پُر-نهایت بزرگی-شکم زن آبستن

خوشی زیر دل کسی زدن-به بخت خود پشت کردن-موقعیت خوب را با ندانم کاری از دست دادن
حلال یابی-طلبیدن نزد دیگران تقاضای گذشتن از تقصیر خود را کردن

 

خود را خراب کردن-خود را کثیف کردن

زیر پاکشی کردن-از زبان کسی حرف کشیدن-کسب اطلاع کردن

از بیخ عرب بودن(یکسره منکر شدن، به‌کلی زیر چیزی زدن)

در غورگی مویز شدن-هنوز تازه کار بودن ولی ادعای مهارت و استادی کردن

تلیت-نان خیسانده در غذای آبکی
رای اعتماد-رایی که نمایندگان مجلس در تایید به دولتی بدهند

دست کسی را خواندن-یه اندیشه و نقاط ضعف کسی پی بردن

دو پولی-کالای بی ارزش

خنجر زدن از پشت-به نامردی به کسی آسیب رساندن یا او را از پای درآوردن

جهنم دره-جای نامناسب و عذاب دهنده

خال زدن-پیدا شدن خال در جایی از بدن یا لکه در چیزی-خال کوبی کردن

پخش-پراکنده

زغنبود-کوفت-زهرمار-خفه شو!

 

از جایی آب خوردن-ناشی از چیزی بودن

جهود ی-هودی-مقتصد

دسته راه انداختن-دسته و جمعیت ترتیب دادن
آل(موجودات افسانه‌ای مانند جن و غول)
بی بی-مادر بزرگ-زن سالخورده و محترم

چپو-غارت-تاراج
خط خطی-درهم-خراب-متشنج-با خطوط زیاد روی آن ناخوانا شده
پای چیزی را خوردن-تاوان کاری را پس دادن

 

آسمان تا زمین(تفاوت بسیار)

چُس بی طهارت-آدم حقیری که پایش را از گلیمش بیرون می گذارد

بند بودن دست-گرفتار بودن-مشغول به کاری بودن و به کار دیگری نرسیدن

 

روغن کرمانشاهی-روغنی که در کرمانشاه از شیر گاو و گوسفند به دست می آورند و به ترین روغن زرد است

چال شدن-گود شدن-دفن شدن-در زیر خاک گذاشته شدن

زیر پای خود را سست دیدن-موقعیت خود را نااستوار دیدن-شغل و سمت خود را در خطر دیدن

از سر کسی زیاد بودن(بیش از حد توانایی و ظرفیت کسی بودن)

ته دل کسی مالش رفتن-احساس ضعف یا ترس کردن-حالتی شبیه به گرسنگی داشتن

 

جوجه خوردن-مرفه بودن-در ناز و نعمت زیستن

حضوری-رو در رو
دست و پا پنبه ای-دست و پا چلفتی-بی عرضه-بی دست و پا

پاشنه کوتاه-کفشی که پاشنه ی کوتاه دارد

پَلِه-پول
چشم و گوش کسی را باز کردن-کسی را با مسایل اجتماعی آشنا کردن

تاب دادن-سرخ کردن در روغن-پیچیدن-خم کردن

زبان باز-کسی که با چرب زبانی به مقصود خود می رسد

پیاده رو-دو سوی خیابان یا کوچه که محل گذر پیادگان است

پیش بُر-کسی که زود کار را پایان می دهد
بابت-مورد-زمینه-موضوع

آب نخوردن(درنگ نکردن)

خر پاپو-وسیله ای دارای چرخ برای آموزش راه رفتن به کودکان نوپا

 
خیال باف-مالیخولیایی-کسی که همواره در عالم خیال به سر می برد و عملی نمی کند

پالان آفتاب گذاشتن-کسی را معاف کردن-مرخص کردن
رمباندن-خراب کردن

رنگ-حیله-نقشه-تدبیر

آدم بی‌خود(بی‌شخصیت و بی‌معنی)

به جان آمدن-به ستوه آوردن-به تنگ آوردن

رده-حرف زشت یا نامربوط

آهوی مانده گرفتن-بی‌انصافی کردن-عاجزکشی کردن
حیا را خوردن و آبرو را قی کردن-بسیار بی حیا و گستاخ بودن

در آمدن گند کاری-برملا شدن افتضاح پنهان شده

زدگی-لک یا خرابی در میوه یا پارچه

 

آب در هاون کوفتن(کار بی‌هوده کردن)

خوش برخورد-خوش محضر-خوش معاشرت

 

پیر پاتال-فرتوت-کهن سال

پینه زدن-وصله کردن
به چوب بستن کسی-کسی را با چوب تنبیه کردن-فلک کردن

 

پدر در آوردن-سخت انتقام گرفتن-گوشمالی دادن

ابریشم-زن نوازنده-مطرب

تشنه بودن به خون کسی-خواهان مرگ کسی بودن

پُرکوب-حرکت سریع و پر صدا

الف-قاچ خربزه و از این قبیل-بچه‌ی کوچک-سیخ-راست
 

خر لنگ خود را به منزل رساندن-با وجود سختی کار را به پایان رساندن

پایش افتادن- پادادن و پا افتادن

دخترینه-دختر-مونث

افتادن بچه-سقط شدن جنین

بی معنی- بیخود
خیر مقدم-خوش آمد
از خنده روده بر شدن(از شدت خنده بی‌حال شدن)

اشک تمساح-گریه ی دروغین

چارچوب-قاب-چهار چوب که چیزی را در بر گیرند
آدم دیرجوش-کسی که به سختی با دیگران انس می‌گیرد
زیادی حرف زدن-سخنان خارج از موضوع یا بیرون از صلاحیت گفتن-وراجی کردن

بی معنی- بیخود

ذِله آمدن-به ستوه آمدن-خسته و عاجز شدن
بجایی رسیدن-به مقصود رسیدن-مقام یافتن

ار زبان کسی-از قول کسی

 

چشته خور کردن کسی-کسی را از لطف خود بهره مند کردن

دم-هنگام
خدا وکیلی-صادقانه-راست و درست

ترکه مرکه-زن لاغر و خوش اندام

جزغاله شدن-سخت سوختن-زغال شدن

بارانی-اصطلاح دختران دانش آموز : دوست صمیمی و محبوب

جان جانی-صمیمی-یکدل

آسمان تا زمین-تفاوت بسیار
جای ارزن نبودن-بسیار شلوغ بودن-جای سورن انداختن نبودن-سگ صاحبش را نشناختن

رودربایستی داشتن-ملاحظه کردن-پروا داشتن

خشک شدن شیر کسی-به کسی که زیاد حرص می خورد و جوش می زند می گویند

پا به دو گذاشتن-به سرعت فرار کردن

 

حق شناسی-سپاس گزاری

پیش فنگ-جلوی رو قراردادن تفنگ به طور عمودی

دومندش-دوم از آن
دل خوشکنک-مایه دلخوشی اندک-آن چه بی پایه ولی مایه ی خرسندی است-گول زنک

 

پادرمیانی کردن-میانجی گری کردن
 

چادر شب-پارچه ای که رختخواب را در آن می پیچند

خیابان گردی-بی کاری-ولگردی

 

ارنعوت(آدم ستبر و پرزور و بی‌انصاف)

 

دید و بازدید-ملاقات خویشان و دوستان با یکدیگر

از آن نمد کلاهی به کسی رسیدن-بهره بردن از چیزی-نصیب بردن

 

به گرد کسی نرسیدن-بسیار عقب بودن از کسی-فاصله ی بسیار با کسی داشتن

چشم و گوش کسی را باز کردن-کسی را با مسایل اجتماعی آشنا کردن

پیچه-نقابی که در گذشته زنان بر روی می گذاشتند

دوا شور-شستن فرش با نوعی دوای جلا دهنده

دم کسی لای تله گیر کردن-دچار سختی شدن-به بلا گرفتار شدن

آن سرش ناپیدا بودن-برای نشان دادن حد کمال و مبالغه به‌کار می‌رود

از خوشحالی در پوست نگنجیدن(از شادی سر از پا نشناختن)
دشت کردن-فروختن اولین جنس-نخستین بار پول گرفتن
دهن کسی گرم بودن-خوش سخن و مجلس آرا بودن

زبانزد شدن-معروف شدن-فاش شدن

بی در رو-بن بست